Haffuferbahn,Kolej Nadzalewowa a nawet Kolej Nadbrzeżna...
Większości Elblążanom,tak przedwojennym jak i obecnym,kojarzy się ona z wakacjami i urlopami
czy sobotnio-niedzielnymi wypadami za miasto a przede wszystkim na pobliskie plaże.
Jednak początki istnienia tej trasy kolejowej były prozaicznie robocze...
HUB było prywatną linią kolejową służącą zakładom północnych dzielnic miasta,a także cegielniom
umiejscowionym od Kamionka Wielkiego [Gross Steinort] po Tolkmicko [Tolkemit].
W marcu 1892 roku grupa posiadaczy ziemskich [ z Wysoczyzny Elbląskiej-Elbinger Höhe ] i fabrykantów wystosowała pismo do nadprezydenta prowincji zachodnio-pruskiej dr.Gustava Heinricha Konrada von Gosslera z prośbą o wybudowanie linii kolejowej Elbląg-Milejewo-Frombork-Braniewo.Parę miesięcy później powstał komitet budowy Kolei Nadzalewowej,do którego
należeli m.in.:kanonik Julius Pohl,inż.Carl Ziese i właściciel cegielni w Suchaczu Fryderyk Moebus.
W lipcu tego samego roku wystosowali petycję do ministra robót publicznych uzasadniając powstanie linii HUB :ułatwieniem załadunku bezpośrednio na wagony kolejowe produktów Schichaua i browaru "English Brunnen"[do tej pory transportem konno-motorowym przemieszczano się z firm produkcyjnych do państwowej stacji kolejowej [Dworzec Wschodni].Oprócz tego ułatwiony miał być transport węgla [z Anglii,15 000 ton rocznie],który sprowadza się w ten rejon
a także wywóz produkcji okolicznych cegielni i plonów płodów rolnych.
I tak się zaczęło...
"DER GESSELIEGE.GRAUDENZER ZEITUNG.05.05.1895 r."-[niedziela].
>Na odbywającym się dziś w ratuszu posiedzeniu komitetu ds.budowy kolei z Elbląga przez Frombork do Braniewa pojawili się także kanonik fromborski Pohl oraz Hauptman [czyli:Landeshauptman-wysoki urzędnik władz prowincjonalnych-dop.mój] Hantel.
Po tym jak minister wojny zezwolił,by kolej była realizowana jako Kleinbahn [tzn. ... kolejka,kolej trzeciorzędna,regulowana ustawą z 1892 r.],koszty obniżyły się z trzech milionów do 2 750 000 marek.Większe obniżenie nie jest możliwe,ponieważ kolej powinna być tak zbudowana by mogły
tam kursować wagony ciężkie i wojskowe.<.
Kanonik fromborski Julius Pohl.
"WESTPREUSSISCHER VOLKSBLATT.20.09.1895 r."-[piątek].
>19 września,o godz.05.00 po południu,w sali hotelu "Berlin" odbyło się zebranie osób zainteresowanych budową Kolei Nadzalewowej z powiatów elbląskiego i braniewskiego.Wszystko wskazuje na to,że budowa rozpocznie się wiosną przyszłego roku,i że jesienią nastąpi uruchomienie połączenia kolejowego,o które tak długo zabiegano.<.
"Hotel Stadt Berlin" przy ul.Wieżowej i Pl.Słowiańskim [Kattenbrunnenstr./Fr.Wilhelm Platz]-Elbląg/Elbing,ok.1883-87.
"DANZIGER ZEITUNG.13.04.1897 r."-[wtorek].
>Kolej Nadzalewowa jako towarzystwo aukcyjne została w sobotę wpisana do rejestru firm,przez co
ostatecznie ukonstytuowała się.Rozpoczęto także pomiary ,by dokładniej określić wcześniejsze zmiany kursu trasy w powiecie braniewskim,przy czym przebieg linii kolejowej w naszym i fromborskim powiecie pozostaje bez zmian do wcześniejszych planów.Po wejściu państwowego pozwolenia budowa powinna ruszyć w ciągu najbliższych 5 miesięcy.<.
"DANZIGER ZEITUNG.25.09.1897 r."-[sobota].
>Zebranie władz miejskich zajmowało się dziś m.in.poprowadzeniem HUB przez miasto.
Ponieważ władze kolejowe nie zgodziły się na połączenie Kolei Nadzalewowej od strony wschodniej do dworca głównego [Dworzec Wschodni,dziś nasz jedyny elbląski dworzec],będzie ją trzeba będzie połączyć od zachodu czyli od strony Trettikenhof.W tajnym głosowaniu zatwierdzono przeprowadzenie linii kolejki przez miasto [za:32 głosy,przeciw:13].<.
Krzyżówka torowiska tramwajowego z kolejowym przy ul.Królewieckiej i Zacisze.
[Königsbergerstrasse/Sonnenstrasse],Elbląg/Elbing.
"ELBINGER ZEITUNG.17.10.1897 r."-[niedziela].
Plan budowy torowiska HUB w rejonie Exerzierplatz [Carlsonplatz,Hoża,Skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej].
"ALTPREUSSISCHE PRESSE.17.04.1898 r."-[niedziela].
>Dokument zezwolenia dla Kolei Nadzalewowej z Braniewa do Elbląga zostanie opublikowany
w najnowszym dzienniku urzędowym.Wstęp do niego brzmi następująco:
,, Udziela się pozwolenia na utworzenie i prowadzenie normalnotorowej kolejki z Braniewa do Elbląga ,obsługującej ruch osobowy i towarowy ,Towarzystwu Aukcyjnemu Haffuferbahn z siedzibą w Elblągu,na mocy ustawy o kolejkach i prywatnych torach połączeniowych z dnia 28.07.1892 r.,
w porozumieniu z wyznaczoną przez ministra prac publicznych Królewską Dyrekcją Kolei w Królewcu,z zastrzeżeniem praw osób trzecich,na okres 90 lat. ".
Po tym następują szczegółowe warunki i poszczególne załączniki.<.
"THORNER PRESSE.08.09.1898 r."-[czwartek].
>5 września Izba Karna w Braniewie skazała na dwa miesiące więzienia czterech zatrudnionych przy budowie Kolei Nadzalewowej rosyjskich robotników,którzy zaczęli strajkować i próbowali do strajku namówić swych kolegów.<.
Sąd Rejonowy w Braniewie,ok.1900-1902.
"DANZIGER ZEITUNG.27.04.1899 r."-[czwartek].
>Otwarcie ruchu osobowego HUB powinno nastąpić [jak już niedawno informowano]
w dniu 18 maja ,jeżeli przeprowadzone w dn.14-16 maja odbiory policyjne [odbiory techniczne władz prowincjonalnych w tym przez policję] dadzą pozytywny wynik.Ruch towarowy ruszy,prawdopodobnie,w dn.1 lipca,kiedy już będzie gotowy odcinek kolei przez miasto [Elbląg-dop.mój].<.
Plac Grunwaldzki [ Hollander Thor] z torami łącznikowymi "Dworzec Wschodni-Elbląg Miasto". [okres późniejszy niż opisywany].
"DANZIGER ZEITUNG.05.09.1899 r."-[wtorek].
>Wschodniopruskie Kolejowe Towarzystwo aukcyjne [Ostdeutsche Kleinbahn-Actien-Gesselschaft]
które prowadzi ruch na HUB,po ukończeniu pozostałego odcinka trasy w Elblągu,nie zezwoli na kursowanie pociągów osobowych do dworca państwowego [przy Al.Grunwaldzkiej-dop.mój].
Pociągi będą tak jak dotąd rozpoczynać i kończyć bieg przy Brandenburgerstrasse [ob.Skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej].Obowiązujący od 1 października zimowy rozkład Kolei Nadzalewowej bedzie zawierał duże zmiany.<.
Dworzec HUB przy obecnym Skwerze Ofiar Sprawy Elbląskiej na początku XX wieku...
... i 7 lutego 2017 roku.
"ELBINGER ZEITUNG.12.09.1899 r."-[wtorek].
>W poniedziałek Kolej Nadzalewowa została uroczyście otwarta.
"Gotowa"-przynajmniej w rozumieniu laika-jeszcze nie jest;pozostaje jeszcze wiele do zrobienia.
W Pęklewie [Panklau] oczekuje się tak potrzebnej poczekalni,wciąż brakuje BUDYNKU DWORCA [pokreślenie moje] i hali targowej w Elblągu.[...].<.
"THORNER PRESSE.12.09.1899 r."-[wtorek].
>11 września nastąpiło uroczyste otwarcie Kolei Nadzalewowej.
Ok. godziny 11.00 odjechał pociąg z Braniewa;we Fromborku urządzono śniadanie i ok.godz.16.00
pociąg dotarł na Dworzec Miejski w Elblągu.W przejażdżce z okazji otwarcia wzięli udział:nadprezydenci Prus Wschodnich i Zachodnich,prezydent rejencji [Regierungspräsident]
von Holwede [Friedrich Heinrich-dop.mój] z Gdańska [Danzig] oraz wielu przedstawicieli miejskich stowarzyszeń.Miejskie budynki,sam pociąg a także wiele prywatnych przedsiębiorstw było
uroczyście udekorowanych.<.
Dworzec kolejowy w Braniewie [Braunsberg].
Dworzec we Fromborku ,ok.1910 r.[Frauenburg].
Stacja Elbląg Zdrój [Englisch Brunnen].
Pisano:
24 III 2017 r.
Tekst wstępu i foto byłego dworca z 7 II 2017 r: Azja70.
Foto archiwalne z internetu,m.in.Fotopolska eu [Mike 016].
Tłumaczenia z blogu pani Magdaleny Pasewicz-Rybackiej.
POMOCE:
#KSIĄŻKI:
-"Browar w Elblągu.Tradycyjnie od 1872 roku".-Wiesława Rynkiewicz-Domino,Tomasz Gliniecki,
"Transport",str.51 i 55.[wyd.2012 r.].
-"Elbląskie okruchy XX wieku."-Tomasz Gliniecki,"Kolej,port i drogi",str.20-21.[wyd.2013 r.].
-"Księga Elbląska.Przewodnik Historyczno-Krajoznawczy.Część III"-pod red.J.Zaskiewicza:"Most do Europy",str.327-Jerzy Zaskiewicz.[wyd.2005 r.].
-"Historia Elblaga.Tom III,część 2"-pod red.Andrzeja Grotha:"Komunikacja i handel",str.86-87-Kazimierz Wajda,[wyd.2001].
#INTERNET:
-"Haffuferbahn.Blog o Kolei Nadzalewowej"-Magdalena Pasewicz-Rybacka.
-Wikipedia,
-"Historia Wysoczyzny Elbląskiej":"Kolej Nadzalewowa Haffuferbahn".
